Erken menopoz ve infertilite

Erken menopoz ve infertilite

Bu yazımızda erken menopoz nedir, nasıl teşhis ederiz, riskleri ve tedavisinde modern tıp ve alternatif tıp yaklaşımlarından bahsedeceğiz.

Menopoz kadının üreme özelliğini kaybettiği, adetten kesildiği dönemdir. Menopoz yaşı dünya genelinde ortalama 50’dir. Fakat 45-55 yaş arası normal Kabul edilir. Bu yaş ırk, genetik, çevresel koşullar gibi bazı durumlardan etkilenebilir. Menopoz doğal bir süreç olup menopoz sonrası kadınlarda oluşan hormonal ve metabolik değişiklikler osteoporoz, kalp damar hastalıkları ve ürogenital sistemde atrofik değişiklikleri beraberinde getirir.  Erken menopoz ise bu sürecin 40 yaş öncesinde başlamasıdır. Bu hastalarda menopozla birlikte başlayan fiziksel ve ruhsal değişikliklerle birlikte doğurganlık özelliğinin kaybı em önemli problemdir.

Erken menopoz nedir?

Erken menopoz over rezervinin azalıp sonrasında tükenmesiyle giden ve menopoza bağlı tüm değişikliklerinin 40 yaşından önce ortaya çıkmasıdır. Dünyada sıklığı %3 olan ve kısırlık tedavilerinde en sıkıntı yaşanılan grup erken menopoz hastalarıdır. Erken menopoz hastalarında en büyük sıkıntı over rezervinin azalması sebebiyle oluşan inferilite’dir. Çünkü erken menopoz üreme çağında kadınları hazırlıksız yakalar.  

Erken menopoz nasıl teşhis edilir?

Erken menopoza girip girmeyeceğinizi anlayabilir misiniz?  Evet adet düzeni değişmeye başlar. Genelde adette ilk değişiklik adet süresinin kısalmasıdır. Yani 28 günde bir adet görürken bu süre giderek 27, 26 diye düşüyorsa yumurtalık rezervi azalmaya başlamıştır. Bu dönemde hala düzenli yumurtlamalar olur. Daha ileri aşamada adette gecikmeler başlar. İşte bu aşama artık yumurtlamanın bozulduğu dönemdir. Bu şikayetlerle kliniklere başvurduğunda hormonlarda ilk çıkan değişiklikler FSH da yükselmedir. Fakat bu yükselme tam menopoza girilmediğiniz sürece dalgalı seyir gösterdiğinden bir doktor yüksek derken diğeri normal bulabilir. Teşhiste en önemlisi hastanın hikayesi yanında, ultrason ile tespit edebildiğimiz over rezervindeki azalmayı gösteren foliküllerdeki azalma, adette yaptığımız hormon testleri, AMH ölçümü gibi pek çok tanı yöntemini bir arada kullanırız.

Yaşam tarzı menopoz yaşını etkiler mi?

Menopoz yaşı üzerinde pek çok faktör rol oynar. En fazla etkisi olan genetik faktörlerdir. Yani anneniz, teyzeniz, ablanız gibi akrabalarınızda erken menopoz görüldü ise sizde de çıkma ihtimali yüksektir. Fakat bunun dışında stres, yaşam tarzı, beslenme, alışkanlıklar da menopoz yaşını etkilediği ortaya konmuştur. Refah düzeyi arttıkça menopoz yaşı artarken, stres ve beslenme bozulması menopozu erkene çekmektedir.

Erken menopoz erken tanısı neden önemli?

Erken menopoz pek çok hastalığı tetikliyor. Bu hastalıklar arasında en önemlileri osteoporoz ve kalp damar hastalıklarıdır. Bunun dışında depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklar, ürogenital sistemde atrofi, ateş basmaları görülür. Ayrıca erken yaşta olduğu için önemli bir kısırlık nedenidir. Erken tanısını koyabilirsek olası sistemik riskler için önlem alabilir ve çocuk isteği olan bir kadına yumurta dondurma şansını verebiliriz.

Erken menopoz önlenebilir mi?

Evet erken menopoz sebepleri olarak genetik önemli bir etken demiştik. Fakat kullanılan bazı ilaçlar, alışkanlıklar, yaşam tarzı, stresli kişilik yapısı, beslenme şekli gibi pek çok faktör menopoz yaşını etkiler. Bu nedenle risk faktörlerini en aza indirerek bu yaşı ileri bir yaşa çekebiliriz. Bu alışkanlıklardan en önemlisi sigaradır. Yapılan çalışmalar sigaranın menopoz yaşını iki yıl erkene çektiğini göstermektedir.  Sedanter bir yaşam tarzı da erken menopoz açısından önemli. Bu nedenle haftada en az 3 gün düzenli spor alışkanlığı menopozu geciktirmek için öneriliyor. D vitamin eksikliği varsa düzeltmek, kalsiyumdan zengin besinler almak, bol C vitamin ve antioksidan beslenme şekli erken menopozu geciktirecektir.

Kanser hastalarında uygulanan kemoterapi ve radyoterapiler yumurtalıklara kalıcı zarar verebilir. Bu nedenle üreme çağındaki bu kadınlarda yumurtalıkları koruyacak uygulamalar tercih edilmeli, yapılamıyorsa over dokusu dondurma gibi bir işlem yapılabilir.

Erken menopozun tedavisi nelerdir?  

Erken menopoz tedavisinde modern yaklaşımlar risklerini ve belirtilerini önlemeye yöneliktir. En sık şikayetler ateş basmaları, adet düzensizlikleridir bunlara yönelik ilaç tedavileri ile bu sıkıntılar giderilir.

Diğer önemli problem gebelik isteği olan çiftlerde tüp bebek başarısı çok yüksek değildir. Menopoz tam gerçekleşti ise hastalara yumurta donasyonu önerilebilir. Fakat bu uygulama ülkemizde yasaklanmıştır.

Erken menopoza giren hastalarda kemik erimesi ve kalp damar hastalık riskini önlemeye yönelik hormon tedavisi başlamak uygun olur. Çünkü bu hasta grubu çok daha erken yaşta bu risklerle karşı karşıyadır. Bu ilaçları kullanırken yıllık rutin jinekolojik muayene, pap smear testi, meme muayenesi, mamografi, kemik densitometry gibi taramalardan geçmesi de gerekir. Hormon tedavisi ateş basması, atrofik değişiklikler ve osteoporoz gibi durumlarda oldukça etkili bir tedavi olmasına rağmen bazı riskleri beraberinde getirir. Bu nedenle yıllık kontrol muayeneleri çok önemlidir. Özellikle bilimsel çalışmalar meme kanseri riskini artırdığı yönünde çıkması üzerine pek çok hasta hormon ilaçları almaktan kaçınır. Bundan dolayı hem menopoz semptomlar hem over rezervini artırmak hem de menopoz sonrası riskleri önlemek adına tercih edilen akupunktur, ozon uygulamaları, fitoterapi, nöral terapi gibi tamamlayıcı tıp uygulamaları popüler olmaya başlamıştır.

Erken menopoz hastalarında akupunktur uygulaması

Akupunkturu erken menopozda ateş basması, depresyon gibi psikolojik problemler, atrofiye bağlı idrar kaçırma, vajinal kuruluk, sonrasında gelişen kemik erimesi, kal hastalık risklerini önlemek için kullanılabilir. Bunlar dışında bazı bilimsel çalışmalar over rezervi düşük çocuk istemi olan hastalarda akupunktur uygulamaları yumurta sayısını ve kalitesini artırdığı ve tüp bebek başarısını artırdığını göstermiştir. Akupunktur uygulaması hiçbir zaman tek başına bir tedavi yaklaşımı olarak düşünülmemelidir. Her zaman hastanın beslenme şekli düzenlenmeli (aşırı vejetaryen beslenme risk faktörüdür), varsa sigara gibi alışkanlıkları bıraktırılmalı, beslenmede doğal fitoestrojenler eklenmeli, düzenli spor alışkanlığı kazandırılmalıdır.